Przyroda

Kiedy mówimy o historii ludzkości, skupiamy się na wielkich przywódcach, rewolucjach i postępie technologicznym. Ale w jaki sposób sama Ziemia określiła nasze przeznaczenie? Jak stworzyła nas nasza planeta? Jako gatunek jesteśmy kształtowani przez środowisko. Siły geologiczne napędzały naszą ewolucję w Afryce Wschodniej; górzysty teren przyczynił się do rozwoju demokracji w Grecji; a dzisiejsze zachowania związane z głosowaniem w Stanach Zjednoczonych podążają za dnem starożytnego morza.

Kiedy mówimy o historii ludzkości, skupiamy się na wielkich przywódcach, rewolucjach i postępie technologicznym. Ale w jaki sposób sama Ziemia określiła nasze przeznaczenie? Jak stworzyła nas nasza planeta? Jako gatunek jesteśmy kształtowani przez środowisko. Siły geologiczne napędzały naszą ewolucję w Afryce Wschodniej; górzysty teren przyczynił się do rozwoju demokracji w Grecji; a dzisiejsze zachowania związane z głosowaniem w Stanach Zjednoczonych podążają za dnem starożytnego morza.

„Astrobiologia” to zupełnie nowa dziedzina nauki, obejmująca badania nad pochodzeniem i granicami życia na naszej planecie oraz nad miejscami, gdzie życie może istnieć poza Ziemią. Ale czym właściwie jest „życie” i jak pojawiło się w naszym świecie? Jakie są najbardziej ekstremalne warunki, jakie życie lądowe może tolerować? I jak w rzeczywistości wyglądałby obcy – jak realistyczne są formy życia wyobrażane przez lata w powieściach i filmach science fiction?

„Astrobiologia” to zupełnie nowa dziedzina nauki, obejmująca badania nad pochodzeniem i granicami życia na naszej planecie oraz nad miejscami, gdzie życie może istnieć poza Ziemią. Ale czym właściwie jest „życie” i jak pojawiło się w naszym świecie? Jakie są najbardziej ekstremalne warunki, jakie życie lądowe może tolerować? I jak w rzeczywistości wyglądałby obcy – jak realistyczne są formy życia wyobrażane przez lata w powieściach i filmach science fiction?

Rozwój nauki potwierdził to, co stało się oczywiste dla Darwina: niektóre zwierzęta posługują się świadomością, doznają cierpienia i przyjemności, a więc mają te same co ludzie potrzeby i interesy, a ich życie ma wewnętrzną (immanentną) wartość, czyli są celami samymi w sobie i nie powinny być traktowane wyłącznie jako środki do celu, np. jako modele do badania ludzkich chorób. Traktowanie zwierząt przez społeczność naukową ma szczególne znaczenie, bo stanowi punkt odniesienia dla innych dziedzin.

Powszechnie panuje twierdzenie, że nauka i religia są kompatybilne, ponieważ istnieje wielu naukowców zajmujących się religią, a także autorytetów religijnych przyjaznych nauce. Jednak to twierdzenie jest błędne, ponieważ ci ludzie jednocześnie przyjmują dwa różne i niezgodne „sposoby poznawania” prawdy o naszym wszechświecie. W tym wykładzie zdefiniuję „religię” i „naukę” oraz wyjaśnię, w jakim sensie postrzegam je jako niezgodne. Wniosek jest taki, że tylko zestaw narzędzi współczesnej nauki może nam powiedzieć, co jest naprawdę prawdą empirycznie.

Pomimo gór dowodów z różnych dziedzin nauki potwierdzających pogląd, że ewolucja miała miejsce (i jest napędzana w dużej mierze przez dobór naturalny), wielu ludzi nadal nie akceptuje ewolucji. W tym wykładzie podsumowuję dowody z różnych dziedzin, które razem potwierdzają prawdę o ewolucji. Mimo to ponad 70% Amerykanów nie wyznaje formy ewolucji naturalistycznej, której uczę moich studentów i wymienię kilka powodów, dla których tak się dzieje.

Wyobraź sobie, że zabierasz mikroskop zamieniony w smartfona na pustą działkę i odkrywasz rzadką murarkę, która buduje swoje gniazdo w pustych muszlach ślimaków. Albo miniaturowego pająka, który poluje na mrówki i nosi ich zwłoki. Z zespołem naukowców-obywateli właśnie to zrobił Menno Schilthuizen – jeden z przykładów kampanii biologa ewolucyjnego mającego na celu przeniesienie nauk przyrodniczych do krajobrazu miejskiego, w którym żyje dziś większość z nas.

Maszerujemy w stronę przyszłości, w której trzy czwarte ludzkości żyje w miastach, a duża część lądu naszej planety jest zurbanizowana. Skoro większość pozostałej części zajmują gospodarstwa, pastwiska i plantacje w kształcie człowieka, dokąd może jeszcze udać się natura? Istnieje jedna możliwość: do miast. A w miarę jak coraz więcej dzikich zwierząt tworzy nowe nisze wśród ludzi, ewolucja przybiera zaskakujący obrót.

Morze przyjeżdża do Katowic! A z czym ono się najczęściej kojarzy? Z wodą, plażą i statkami na horyzoncie. Dlatego właśnie te trzy aspekty powiązane z morzem weźmiemy na tapet. Uczestnicy warsztatów dowiedzą się m.in., dlaczego statki pływają, pomimo swoich potężnych gabarytów. Weźmiemy również pod lupę piasek i sprawdzimy, co się w nim kryje. Dowiemy się także, jak szukać bursztynów oraz jakie gatunki małży można znaleźć na polskich plażach. Przyjrzymy się ponadto bardzo dokładnie naszemu Bałtykowi i porozmawiamy o tym, czym się on wyróżnia spośród innych akwenów.