dla wszystkich

ChatGPT I podobne narzędzia oparte na dużych modelach językowych (LLM) i modelach języka wizyjnego (VLM) wywołały kolejną rewolucję w technologiach asystujących dla niewidomych. Aplikacje do rozpoznawania obrazu opisują świat lepiej od wielu ludzi, a ponadto, jak to już kiedyś przewidział Stanisław Lem w „Powrocie z gwiazd”, nie dziwią się żadnemu pytaniu. Za pomocą inteligentnych okularów niewidomy nie tylko może zorientować się w przestrzeni, ale np. uzyskać całkiem dobry opis pracy pokazywanej w galerii sztuki współczesnej.

Sztuczna inteligencja zmienia życie lekarzy i pacjentów, wprowadzając innowacje w badaniach medycznych w wielu dyscyplinach, w farmakologii oraz w procesie leczenia. Jednocześnie obecność AI w medycynie jest obszarem, który budzi wiele lęków społecznych – przekazanie decyzyjności maszynom w zakresie decydowania o ludzkim zdrowiu i życiu wydaje się barierą, której nie chcemy przekraczać.

strefa AI

Wśród korzyści dla kobiet sztuczna inteligencja zapewnia już lepszy dostęp do edukacji i rozwoju umiejętności oraz nowych możliwości zatrudnienia; promuje niezależność finansową oraz uczestnictwo w życiu społecznym i politycznym; przeciwdziała także uprzedzeniu i przemocy związanej z płcią, a także rozprawia się z dezinformacją i stereotypami dotyczącymi płci. Chciałbym zilustrować te trendy i korzyści, także w świetle generatywnej sztucznej inteligencji, która stawia mężczyzn i kobiety na równi, jeśli chodzi o upraszczanie uciążliwych zadań i zwiększanie kreatywności.

Osobisty cyfrowy kapitał poznawczy (PDCC) reprezentuje unikalny zbiór cyfrowo przechowywanej wiedzy, umiejętności i doświadczeń jednostki, podczas gdy publiczny lub zbiorowy cyfrowy kapitał poznawczy (CDCC) obejmuje ogromną, zbiorową bazę wiedzy dostępną za pośrednictwem Internetu i systemów sztucznej inteligencji. Koncepcja „osobistego” cyfrowego kapitału poznawczego pojawia się jako odpowiedź na rosnący trend eksternalizacji poznawczej w epoce cyfrowej, gdy jednostki w coraz większym stopniu przenoszą swoje osobiste funkcje poznawcze na urządzenia cyfrowe i bazy danych.

Czy maszyny są moralne? W jakim zakresie czatboty mogą być etyczne? Czy AI jest dla nas konkurencją? Starsze pokolenia boją się AI w roli Terminatora. Młodsze niepostrzeżenie poświęcają swoją decyzyjność i niezależność w imię wygody. Jednak we wszystkich pokoleniach technologie sztucznej inteligencji wywołują wiele wątpliwości w zakresie oceny moralnej, ryzyka agregacji prywatnych danych, rozwoju prognostyki społecznej na podstawie danych behawioralnych, wreszcie – delegowania procesu decyzyjnego na maszyny.

Sztuczna inteligencja jest planetarną prowokacją dla ludzkości. Pyta człowieka o jego podstawowe prerogatywy: język, wizję, działanie. W złotym wieku tej nowej symulacji obliczeniowej sztuczna inteligencja jest rewolucją epistemologiczną o równym lub większym wpływie niż rewolucja eksperymentalna z XVI i XVII wieku. Obejmuje naukę w równym stopniu naukę, jak i inżynierię, oraz wpływa na społeczeństwo i gospodarkę, wytwarzając i pobudzając innowacje kulturowe (od etyki, przez ekonomię, po politykę) niezbędne, aby XXI wiek mógł prosperować dzięki nowym paradygmatom i kulturom.

Jakie są kompetencje przyszłości, które powinniśmy posiąść, by nie czuć się zagrożeni na rynku pracy? Jak AI wpływa na nasze myślenie i zmienia nasze zdolności kognitywne? Wreszcie jakie powinny być szkoła i uniwersytet doby AI? A może sztuczna inteligencja sprawi, że instytucje te nie będą już potrzebne? Z całą pewnością przed edukacją stoją dziś nowe wyzwania, a być może i konieczność poważnych zmian systemowych. W takich sytuacjach testuje się różne modele, szuka nowych rozwiązań, autorskich pomysłów na twórcze wykorzystanie nowych technologii w procesie edukacyjnym.

Maszerujemy w stronę przyszłości, w której trzy czwarte ludzkości żyje w miastach, a duża część lądu naszej planety jest zurbanizowana. Skoro większość pozostałej części zajmują gospodarstwa, pastwiska i plantacje w kształcie człowieka, dokąd może jeszcze udać się natura? Istnieje jedna możliwość: do miast. A w miarę jak coraz więcej dzikich zwierząt tworzy nowe nisze wśród ludzi, ewolucja przybiera zaskakujący obrót.

Wyobraź sobie, że zabierasz mikroskop zamieniony w smartfona na pustą działkę i odkrywasz rzadką murarkę, która buduje swoje gniazdo w pustych muszlach ślimaków. Albo miniaturowego pająka, który poluje na mrówki i nosi ich zwłoki. Z zespołem naukowców-obywateli właśnie to zrobił Menno Schilthuizen – jeden z przykładów kampanii biologa ewolucyjnego mającego na celu przeniesienie nauk przyrodniczych do krajobrazu miejskiego, w którym żyje dziś większość z nas.